Een machtig spektakel ontrafeld
Museum Hof van Busleyden, Mechelen (BE), 2024
In 1491 reden de ridders van de Orde van het Gulden Vlies te paard naar Mechelen voor een belangrijke bijeenkomst. Rondom een modern spektakelstuk ontrafelen we deze theatrale gebeurtenis.
De Bourgondische Theaterstaat
Een reeks 15e-eeuwse wapenborden van de ridders van de Orde van het Gulden Vlies, gemaakt voor het Mechelse kapittel in 1491, is prachtig gerestaureerd. Het was een hoogstandje van de Bourgondische theaterstaat: Een staat waarin de onderlinge machtsverhoudingen tussen vorst en onderdanen in publieke ceremonies en rituelen getoond en afgetast worden (Blockmans; Wim, Prevenier; Walter). En precies die theaterstaat was de basis voor ons tentoonstellingsconcept: het kapittel als ‘Spektakelstuk’. Een theatrale installatie rondom de wapenborden vormt het hart. Eromheen ontrafelt een kritische objectpresentatie de mythe- en beeldvorming rondom de ridderorde.
Fotografie: Sophie Nuytten & Sarah Geypens
Mechels spektakelstuk
Bij binnenkomst worden bezoekers verwelkomd door een audio- en lichtspektakel. De reeks wapenborden staat opgesteld binnen theaterdoeken, die de Mechelse Sint-Rombautskerk, de historische locatie van het kapittel, verbeelden. Bart van Loo, historicus en auteur van het beroemde boek De Bourgondiërs wekt de pracht en praal van het kapittel van het Gulden Vlies tot leven.
De mythe ontrafelt
Rond het spektakelstuk ontrafelen en becommentariëren we de gebeurtenis met historische objecten vanuit zes invalshoeken: - ‘context’, ‘actie’, ‘heruitgave’, ‘motief’, ‘kostuums’ en ‘scenario’. Hiermee tonen we dat de ridderorde een theatraal machtsinstrument was van de Bourgondische hertogen, met symbolen en rituelen om hun macht te versterken. Bij ‘kostuum’ tonen we bijvoorbeeld de opvallende ridderkostuums. Met hun rode mantels en gouden kettingen met ramsvacht met kop en poten creëerden de hertogen een onderscheid tussen leden en niet-leden. Bovendien verleende de ketting extra status aan de orde door terug te grijpen naar Bijbelse en mythische vertellingen, zoals de mythe van Jason en het Gulden Vlies.
Reflectie met moderne kunst
Moderne kunst reflecteert op de historische objecten en toont dat de PR-machine van de Bourgondiërs tijdloos is. Een 15e-eeuws wandtapijt toont een riddertoernooi tijdens het kapittel, met Filips de Schone, Maximiliaan van Oostenrijk, Johanna van Castilië en de Franse koning. Sleutelfiguren die nooit samen op dezelfde plek waren. Karim El Maktafi’s foto echoot dit beeld: ridderfiguren in traditionele kledij en versierde paarden nemen deel aan een eeuwenoud spektakel, fantasia genoemd. Of neem het kinderharnas van de 12-jarige Filips de Schone, met gegraveerde Gulden Vlies-ketting. Dit uiterlijk vertoon zien we terug in een foto van Mous Lamrabat, waar een jongen geportretteerd wordt als een moderne ridder. Deze kunstwerken onthullen de strategieën achter de beroemde ridderorde en leggen de link met vandaag.
“Een verfrissende 21ste-eeuwse blik op een roemrijk verleden.”
De Standaard – maart 2024
Credits
Opdrachtgever
Museum Hof van BusleydenContent design
Studio LouterRuimtelijk & Grafisch Ontwerp
Atelier Alkema
OTWAudio
Sound Wizard
Bart van LooLicht ontwerp
Maarten WarmerdamTekstredactie tentoonstelling
Marthy LochtBouw
Potteau